Η ενασχόληση της με την υφαντουργία ξεκίνησε κάπως απρόσμενα. Όταν πήγε στη Γερμανία για να
σπουδάσει Νομική στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν, γρήγορα ένιωσε ότι χρειαζόταν κάτι πιο δημιουργικό. Εντελώς τυχαία η Κατερίνα Νάκου επισκέφτηκε το Πολυτεχνείο Κλωστοϋφαντουργίας και εκεί, η υφαντική εμφανίστηκε μπροστά της ως ένα σύμπαν καινοτόμο, εικαστικό, και απρόσμενα σύγχρονο, ένα πεδίο που ούτε γνώριζε, ούτε είχε ποτέ φανταστεί. Ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά!

Και έτσι ξεκίνησε τις σπουδές της στην υφαντουργία και αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά σε αυτό το μονοπάτι, ακολουθώντας μετέπειτα μεταπτυχιακές σπουδές στο Design και Fine Art Conception, όπου άρχισε να δουλεύει με το ύφασμα ως εικαστικό μέσο. Εκπαιδεύτηκε τόσο σε σύγχρονες όσο και σε παραδοσιακές τεχνικές, και ταξίδεψε σε πολλά κλωστοϋφαντουργικά ινστιτούτα της Ευρώπης για μετεκπαιδεύσεις και εξειδικεύσεις στην ψηφιακή υφαντική και τη σύγχρονη ταπητουργία. Μετά
από μια δεκαετία στο εξωτερικό, επέστρεψε πριν δυο χρόνια στην Αθήνα, όπου δημιούργησε το δικό της εργαστήριο.

Πως προσεγγίζεις το σχεδιασμό και ποια είναι η ξεχωριστή ιστορία που διηγείται το έργο σου;

Κάθε μέρα είναι μια ευκαιρία για πειραματισμό, για εξερεύνηση, μια ευκαιρία να ανακαλύψω κάτι. Δεν ακολουθώ μια σταθερή «φόρμουλα» στο σχεδιασμό. Μπορεί ένα έργο να ακολουθεί κάποια θεματική που δουλεύω, αλλά κάθε έργο είναι μοναδικό, και αυτό καθορίζει τη μέθοδο, τα εργαλεία και τα υλικά που θα χρησιμοποιήσω.

Συχνά ξεκινάω με μία ιδέα και κατόπιν κάνω έρευνα σε ιστορικά αρχεία υφασμάτων, μουσεία ή και ακαδημαϊκά δοκίμια. Άλλες φορές, η αφορμή μπορεί να είναι ένα νέο υλικό που με ενθουσιάζει και θέλω να το εξερευνήσω. Η τεχνική μου εκπαίδευση ως υφαντουργός μου δίνει σίγουρα μια ελευθερία στο πως προσεγγίζω τα έργα μου. Έχω μια σχέση εμπιστοσύνης με τα υλικά και γνωρίζω σε βάθος πώς λειτουργούν οι υφαντικές δομές, ξέρω τους κανόνες και νιώθω την αυτοπεποίθηση να τους ανασυνθέσω, ή να τους παραβώ συνειδητά, εξελίσσοντας τους με τρόπους δικούς μου. Με ενδιαφέρει να δημιουργώ συνδέσεις κόσμων, του παραδοσιακού και του σύγχρονου, του αναλογικού και του ψηφιακού, της τέχνης και του design. Αυτό που χαρακτηρίζει την δουλειά μου είναι ίσως αυτή η συνεχής, πολυεπίπεδη αναζήτηση, μια πρακτική που εξερευνά την ύφανση καλλιτεχνικά και εννοιολογικά όχι μόνο ως τεχνική, αλλά και ως εικαστικό μέσο που μπορεί να αφηγηθεί ιστορίες.

Πόσο εύκολο είναι στις μέρες μας να διατηρήσεις ζωντανή τις τεχνικές και τα στοιχεία της ελληνικής παράδοσης;

Για μένα, το να διατηρήσω τις παραδοσιακές τεχνικές δεν σημαίνει να τις αναπαράγω απαράλλακτες – εμπνέομαι από αυτές και προσεγγίζοντας τες με σεβασμό, τις βάζω σε νέα πλαίσια, όπου μπορούν να διατηρηθούν αλλά και να εξελιχθούν. Αυτό που με κινεί είναι η αίσθηση ότι μπορώ να πάρω κάτι παλιό, μια τεχνική ή ένα μοτίβο, και να του δώσω νέα ζωή μέσα από τη δική μου εμπειρία. Δεν με ενδιαφέρει να το αντιγράψω όπως ήταν, θέλω να το καταλάβω, να το αποδομήσω, και να το ξαναχτίσω με τρόπο που να μιλάει για το τώρα — το δικό μου τώρα. Στην πράξη, αυτό δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί απαιτεί μεγάλη μελέτη και εξοικείωση και με τις δύο γλώσσες, του χθες και του σήμερα. Αλλά σε αυτόν ακριβώς τον διάλογο κρύβεται για μένα όλο το ενδιαφέρον.

Ποια είναι τα αγαπημένα σου υλικά, πώς κατέληξες σ’ αυτά και τι είναι αυτό το ξεχωριστό που προσφέρουν;

Προτιμώ τα φυσικά υλικά για τις οργανικές υφές και την ποιότητα που προσφέρουν, αλλά και για λόγους βιωσιμότητας. Δουλεύω όμως με πολλά είδη νημάτων – από φυσικές ίνες όπως το μαλλί και το λινό, μέχρι ανακυκλωμένα συνθετικά, μεταλλοκλωστές ή τεχνικά νήματα όταν το ζητάει το έργο. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι πώς διαφορετικά υλικά επικοινωνούν μεταξύ τους, με ποιους τρόπους συνυπάρχουν, αλλά και πως κάθε υλικό αφηγείται διαφορετικά: πώς αντανακλά το φως, πώς δημιουργεί όγκο, πώς αντιδρά στο χρόνο, στον ατμό, στην τάση. Για παράδειγμα, υπάρχουν νήματα που συρρικνώνονται και σχηματίζουν τρισδιάστατες επιφάνειες – μια διαδικασία που με συναρπάζει γιατί φέρνει κατά μία έννοια το ύφασμα πιο κοντά στη γλυπτική.

Το σίγουρο είναι ότι στην υφαντική, αυτό που προσφέρει η υλικότητα δεν είναι μόνο αισθητικό, είναι και εμπειρικό. Η αφή ενεργοποιεί κάτι βαθύτερο, σχεδόν αρχέγονο, έχει συναισθηματικό αντίκτυπο. Το ύφασμα το φέρουμε πάνω μας κάθε μέρα, είναι το πιο οικείο υλικό στον άνθρωπο, και ακριβώς αυτή η οικειότητα ξυπνά μνήμες και αισθήσεις.

Tι είναι ο ΣΕΝ και τα Υφαντογραφήματα;

Ο Σύλλογος Εκπαιδεύσεως Νεανίδων (ΣΕΝ) είναι ένας ιστορικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1872, υπήρξε το πρώτο γυναικείο σωματείο στην Ελλάδα και δημιουργήθηκε με σκοπό την εκπαίδευση και ενδυνάμωση των γυναικών μέσω της χειροτεχνίας. Με στόχο τη σύνδεση της πλούσιας ιστορίας του συλλόγου με το δημιουργικό παρόν, η δημοσιογράφος Έφη Φαλίδα δημιούργησε τα «Υφαντογραφήματα», μια σειρά καλλιτεχνικών εκθέσεων που εξερευνούν νέες προσεγγίσεις και συνδυάζουν την παράδοση με τη σύγχρονη τέχνη.

Ήταν μεγάλη τιμή για μένα η πρόσκληση να υλοποιήσω την Πράξη Γ’ των Υφαντογραφημάτων και να δημιουργήσω για έναν χώρο με τόσο μεγάλη πολιτισμική αξία για τη γυναικεία χειροτεχνία στην Ελλάδα. Άντλησα έμπνευση από την υφαντική παράδοση και τα αρχεία του συλλόγου, και δημιούργησα μια υφαντουργική εγκατάσταση, η οποία παρουσιάστηκε για δύο μήνες στη βιτρίνα του πωλητηρίου του ΣΕΝ στην Αθήνα. Η εγκατάσταση αποτελούνταν από μια εικαστική σύνθεση πασμαντερί, συνοδευόμενη από μια σύγχρονη τραβέρσα (ράνερ), υφασμένη σε ψηφιακό αργαλειό και κεντημένη στο χέρι με το παραδοσιακό μοτίβο «Το Δέντρο της Ζωής», από το αρχείο του συλλόγου. Ο συνδυασμός της παράδοσης με την ψηφιακή τεχνολογία ήταν το κλειδί της «σύμμειξης», που ήταν και ο τίτλος του έργου: η συνάντηση δύο εποχών πάνω στο ίδιο ύφασμα.

Τι σου προσφέρει η υφαντική τέχνη;

Όπως όλες οι τέχνες, η υφαντική είναι ένα μέσο έκφρασης και δημιουργικότητας. Κάθε φορά που κάθομαι στον αργαλειό, η διαδικασία της ύφανσης δεν είναι ποτέ η ίδια είναι, ανοίγει ένας νέος διάλογος – με τα υλικά, με το εκάστοτε έργο, με όσα αισθάνομαι εκείνη τη μέρα. Η ύφανση έχει έναν ρυθμό που θυμίζει μουσικό όργανο, κάτι που μου προσφέρει μια αίσθηση ροής και συγκέντρωσης, λειτουργώντας συχνά σαν εργαλείο σκέψης. Οι καλύτερες ιδέες μου γεννιούνται συνήθως την ώρα που υφαίνω. Αυτό που με ελκύει περισσότερο είναι πως η υφαντική δεν επιτρέπει βιασύνη, με γειώνει από το συνεχές τρέξιμο της καθημερινότητας και μου δίνει μια ισορροπία. Και έχει κάτι το καταγραφικό, γραμμή-γραμμή, νήμα-νήμα, μπορείς να δεις μπροστά σου το αποτύπωμα κάθε σου βήματος, κάτι που με συγκινεί. Δημιουργείς κάτι από το μηδέν, και όταν το έργο ολοκληρωθεί, μπορείς να διαβάσεις πάνω του όλη την πορεία, σαν ένα ημερολόγιο σκέψεων και κινήσεων των χεριών.

Με ποιες άλλες τέχνες πειραματίζεσαι;

Με ενδιαφέρει ο πειραματισμός και ο διάλογος της δουλειάς μου με άλλες τέχνες, και έτσι πρόσφατα έκανα το πρώτο μου βήμα στο χώρο της μόδας, μέσα από το δημιουργικό πρόγραμμα «Morphés» του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, όπου δημιούργησα ένα εικαστικό ένδυμα βασισμένο σε ένα πειραματικό, τρισδιάστατο υφαντό μου. Βλέποντας τη δουλειά μου να περνά στο ανθρώπινο σώμα, τη γνώρισα ξανά μέσα από ένα νέο πρίσμα. Ο πειραματισμός και η σύνδεση με άλλα πεδία είναι κάτι που θέλω να συνεχίσω και να εξερευνήσω περισσότερο στο μέλλον.

Ο τρόπος που δουλεύεις έχει αναφορές στις παραδοσιακές τεχνικές, τι επιρροές υπάρχουν και με ποιον τρόπο εξελίχθηκες; 

Η παράδοση είναι ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για μένα, αλλά δεν την αντιμετωπίζω ως κάτι στατικό, αντίθετα, τη βλέπω ως ένα δυναμικό πεδίο έμπνευσης και εξερεύνησης. Παίρνω στοιχεία από παραδοσιακές τεχνικές και μοτίβα, και τα επανερμηνεύω με νέες αφηγήσεις και μέσα. Αρχικά στις σπουδές μου εκπαιδεύτηκα σε σύγχρονους αργαλειούς και τεχνικές, και το ενδιαφέρον μου για τις παραδοσιακές τεχνικές αναπτύχθηκε στην πορεία, όταν ως φοιτήτρια δούλευα στην αρχειοθέτηση της συλλογής ιστορικών υφασμάτων του Πανεπιστημίου του Reutlingen στη Γερμανία. Από τότε άρχισα να μελετάω ιστορικά αρχεία, καταγράφοντας τεχνικές και μοτίβα που μου τραβούσαν το ενδιαφέρον.

Μια από αυτές ήταν η τέχνη της πασμαντερί, μια παλιά, υπό εξαφάνιση χειροποίητη τεχνική που χρησιμοποιούνταν για διακοσμητικές υφαντές τρέσες και κορδόνια, η οποία αποτέλεσε και τη βάση για ένα από τα σημαντικότερα έργα μου, «The Resilient Thread», το οποίο έλαβε το Βραβείο Τέχνης 2024 του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη.

Το «Resilient Thread» επαναπροσδιορίζει την τέχνη της πασμαντερί, η οποία, όσο τη μελετούσα συνειδητοποίησα ότι συμβολίζει το άκρο, το περιθώριο — τόσο κυριολεκτικά, όσο και μεταφορικά. Παραδοσιακά τοποθετείται στα άκρα ρούχων ή επίπλων ως διακοσμητικό στοιχείο, ενώ σήμερα βρίσκεται και στο περιθώριο των κλωστοϋφαντουργικών τεχνών, καθώς είναι μια από τις πιο σπάνιες πλέον χειροποίητες πρακτικές. Μεταφέροντάς την από το περιθώριο στο επίκεντρο, μέσα από το έργο αναβίωσα τα μοτίβα και τις τεχνικές της σε μεγεθυμένη κλίμακα, με νέα υλικά και συνθέσεις, θέλοντας να της δώσω ξανά τον χώρο να διεκδικήσει την προσοχή μας. Με ενδιαφέρει πολύ στη δουλειά μου να εξερευνώ τρόπους, με τους οποίους οι παραδοσιακές τεχνικές αποκτούν νέα υπόσταση, εικαστική και εννοιολογική.

Όταν έρχεται η μαγική στιγμή που ένα έργο ολοκληρώνεται, το νοιώθεις;

Είναι μια αίσθηση ηρεμίας. Ένα κλικ, σαν να σταθεροποιείται η ενέργεια του έργου και η δική μου μαζί. Όταν το έργο αναπνέει χωρίς να χρειάζεται τίποτα λιγότερο ή περισσότερο, τότε καταλαβαίνω ότι έχει ολοκληρωθεί. Αλλά καμιά φορά παίρνει καιρό, έχω διάφορα έργα που περιμένουν να βρουν το «κομμάτι που λείπει».

Τι συλλογές έχεις δημιουργήσει και τι συνεργασίες έχεις κάνει;

Είχα τη χαρά να πραγματοποιήσω διάφορες εξαιρετικές συνεργασίες. Η πιο πρόσφατη ήταν με τους εικαστικούς Πολίνα Μήλιου και Θεόκλητο Τριανταφυλλίδη, οι οποίοι δημιούργησαν έναν γλυπτικό αργαλειό βασισμένο σε ένα σχέδιο τεχνητής νοημοσύνης ως «Φαντασιακή Ανακατασκευή ενός Κυκλαδικού Αργαλειού». Σε αυτόν μετέπειτα ύφανα μια σύνθεση που εμπνεύστηκα από αρχαιοελληνικά κεραμικά της συλλογής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, όπου και παρουσιάστηκε το έργο τον Μάρτιο 2025. Μια νέα συνεργασία που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι με τη εταιρία Zeus+Dione, με την οποία σχεδιάζουμε μια συλλογή από ιδιαίτερα υφαντά αξεσουάρ, η οποία θα κυκλοφορήσει τον χειμώνα. Είμαι πολύ ενθουσιασμένη με το αποτέλεσμα και ανυπομονώ να τo μοιραστώ.

Σας ενδιαφέρει η εξωστρέφεια σας και η συμμετοχή σας σε εκθέσεις του εξωτερικού;

Η εξωστρέφεια είναι πολύ σημαντική για μένα, εξάλλου έζησα δέκα χρόνια στο εξωτερικό, όπου σπούδασα, εργάστηκα, δημιούργησα συνεργασίες αλλά και πολλές φιλίες με επαγγελματίες του χώρου. Τα τελευταία δύο χρόνια ζω στην Αθήνα, αλλά παράλληλα συνεχίζω να συνεργάζομαι με διεθνείς οργανισμούς, και ταξιδεύω όποτε μου δίνεται η ευκαιρία για συμμετοχές σε εκθέσεις, αλλά και για να έχω πρόσβαση σε εξειδικευμένους αργαλειούς που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.

Το μεγαλύτερο σου επίτευγμα και τα σημεία σταθμοί στην καριέρα σου;

Το μεγαλύτερο επίτευγμά μου είναι ότι ζω μέσα από την τέχνη που αγαπώ. Κατάφερα να μετατρέψω το πάθος μου σε επάγγελμα αλλά και τρόπο ζωής, να εκφράζομαι μέσα από την υφαντική, και να εξελίσσομαι συνεχώς μέσα από αυτή.

Ένα σημείο-σταθμός στην πορεία μου ήταν το έργο μου «Interwoven», το οποίο διερευνά τη σύνδεση ανάμεσα στην υφαντική και τον προγραμματισμό των υπολογιστών. Το «Interwoven» αποτέλεσε για μένα ένα έργο γεμάτο «πρώτες φορές»: το πρώτο μου έργο μεγάλης κλίμακας, η πρώτη μου συμμετοχή σε μουσειακή έκθεση, στο Κρατικό Μουσείο της Heilbronn δίπλα σε εμβληματικές μορφές της υφαντουργικής τέχνης, όπως η Annie Albers και η Magdalena Abakanowicz, αλλά και το πρώτο μου βραβείο, το οποίο απέσπασε σε διεθνή έκθεση design στην Κορέα. Αυτές οι εμπειρίες μου έδωσαν τεράστια ώθηση για τη συνέχεια την καλλιτεχνικής μου πορείας. Ένας άλλος σταθμός ήταν σίγουρα η επιστροφή μου στην Ελλάδα το 2023 και η δημιουργία του εργαστηρίου μου. Δεν ήταν εύκολο βήμα, αλλά είμαι πολύ χαρούμενη που πήρα αυτή την απόφαση.

Τι έχεις αποκομίσει μέχρι τώρα από τις εμπειρίες σου;

Η δημιουργική διαδικασία δεν ακολουθεί μια γραμμική ή προβλέψιμη πορεία, αντίθετα, όπως και η ζωή, είναι γεμάτη στροφές, πισωγυρίσματα, πειραματισμούς, αλλαγές κατεύθυνσης, αμφιβολίες. Ξεκινάς από κάτι συγκεκριμένο και μπορεί να καταλήξεις σε κάτι τελείως διαφορετικό. Ή να βρεις τη λύση αφού έχεις περάσει πρώτα από πολλά «αδιέξοδα». Το να μάθω να εμπιστεύομαι τον εαυτό μου, τις ικανότητες μου και το ένστικτο μου και να απολαμβάνω το ταξίδι της δημιουργίας είναι ίσως το μεγαλύτερο απόκτημα.

Ποια είναι τα highlights της καριέρας σου και τι ακολουθεί;

Αναμφίβολα, οι βραβεύσεις που έχω λάβει για τη δουλειά μου είναι από τα πιο σημαντικά highlights. Είναι μια σημαντική αναγνώριση που με ενθαρρύνει να συνεχίσω να δημιουργώ και να πειραματίζομαι, αλλά και ένα μήνυμα ότι η υφαντική συνομιλεί με το σήμερα, με τη σύγχρονη τέχνη, αλλά και με το διεθνές κοινό, κάτι που μου δίνει ιδιαίτερη χαρά.

Επόμενο highlight θα αποτελέσει σίγουρα και η εκπαίδευση, καθώς πρόσφατα ξεκίνησα διδασκαλία στο πρόγραμμα Υφαντικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής στο Σοφικό Διδυμοτείχου. Είμαι πολύ ενθουσιασμένη που θα μοιραστώ τις γνώσεις μου με μια ομάδα γυναικών που θέλουν να γνωρίσουν την υφαντική και να ασχοληθούν ενεργά με αυτή την τέχνη, και πιστεύω ότι αυτή η εμπειρία θα παίξει καθοριστικό ρόλο και στην δική μου προσωπική εξέλιξη.

Ποια είναι τα επόμενα σου βήματα;

Παράλληλα με την διδασκαλία υφαντικής, τα επόμενα μου βήματα περιλαμβάνουν την υλοποίηση κάποιων συνεργασιών που είναι προγραμματισμένες για το καλοκαίρι. Ταυτόχρονα δουλεύω και πάνω σε μια νέα σειρά υφαντικών έργων με στόχο να επεκτείνω τη δουλειά μου με νέες προσεγγίσεις.

Η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει ποτέ...

Η συμβουλή του πατέρα μου, η οποία με έχει «ξεμπλοκάρει» αμέτρητες φορές: «Μην περιμένεις την έμπνευση — ξεκίνα να δουλεύεις, κι εκείνη θα σε βρει στον δρόμο.»