Μήπως νιώθετε διαρκώς εξαντλημένοι αλλά δεν μπορείτε να εντοπίσετε την αιτία; Μήπως κάθε στόχος που πετυχαίνετε δε σας φαίνεται ποτέ αρκετός; Πιάνετε τον εαυτό σας να λέει «Δεν προλαβαίνω» ή «Δεν το κάνω αρκετά καλά». Ίσως αυτό που σας βαραίνει να μην είναι απλώς κούραση. Ίσως είναι burnout. Ή ίσως είναι η τελειομανία που σας ωθεί στα όρια. 

Burnout: Το «φρένο» που μας βάζει ο οργανισμός μας

To burnout ή αλλιώς σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης αναγνωρίζεται επίσημα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως ένα φαινόμενο συνδεδεμένο κυρίως με το χρόνιο στρες στο επαγγελματικό μας περιβάλλον. Τα βασικά χαρακτηριστικά του burnout είναι τρία: έντονη σωματική και ψυχική εξάντληση, αποστασιοποίηση από την εργασία και τα καθήκοντα, μειωμένη επαγγελματική απόδοση. 

Το burnout δεν αφορά μόνο υπαλλήλους ή στελέχη εταιριών, αλλά εμφανίζεται και σε φοιτητές, γονείς και γενικά σε οποιονδήποτε νιώθει εγκλωβισμένος σε απαιτήσεις που ξεπερνούν τις αντοχές του. Στις ΗΠΑ έρευνα της SHRM έδειξε ότι το 57% των εργαζομένων έχουν βιώσει τουλάχιστον μία φορά επαγγελματικό burnout με συνέπειες όπως συναισθηματική εξάντληση, ευερεθιστότητα και άγχος.

Μερικά από τα πιθανά αίτια εμφάνισης burnout περιλαμβάνουν ο υπερβολικός φόρτος εργασίας ή υποχρεώσεων χωρίς χρόνο για ανάπαυση, η έλλειψη επιβράβευσης παρά τις προσπάθειες, τα ασαφή ή μη ρεαλιστικά όρια στους τομείς της ζωής μας και η έλλειψη ελέγχου ή αυτονομίας. 

Τελειομανία: το αιώνιο δίλημμα του «όλα ή τίποτα»

H τελειομανία αφορά στην έντονη ανάγκη μας να πρέπει να κάνουμε κάτι με το αποτέλεσμα που παράγουμε να είναι αψεγάδιαστο. Δε μας αρκεί να κάνουμε κάτι απλά αρκετά καλά, αλλά πρέπει να είναι τέλειο. Όταν αυτή η ανάγκη όμως φτάνει τα όρια της υπερβολής και τα ξεπερνάει, τότε η τελειομανία γίνεται ψυχολογική «παγίδα» η οποία οδηγεί σε διαρκή αισθήματα πίεσης και απογοήτευσης. Συμπεριφορές που δείχνουν τελειομανία μπορεί να είναι η αναβλητικότητα, η υπερβολική αυτοκριτική και κυρίως η παράνοια να μην αποτύχουμε. 

Ποια είναι η μεταξύ τους σχέση;

Η τελειομανία μπορεί να λειτουργήσει ως ο «σιωπηλός» παράγοντας που οδηγεί στο burnout. Αν και φαίνονται να είναι δύο διαφορετικά προβλήματα, στην πραγματικότητα, η τελειομανία είναι συχνά η ρίζα που προκαλεί την εξάντληση και τη ψυχική πίεση που οδηγεί σε burnout. Όταν προσπαθούμε να είμαστε τέλειοι σε κάθε τομέα της ζωής μας, συνήθως έχουμε υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό μας και κανένα περιθώριο για λάθος. 

Έτσι αυτοί οι δύο «δαίμονες» δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο, στον οποίο όσο περισσότερο προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα τέλεια, τόσο περισσότερο εξαντλούμαστε. Κάθε μας αποτυχία, μικρή ή μεγάλη, αυξάνει το αίσθημα ηττοπάθειας μέσα μας, κάνοντάς μας να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τα όριά μας και να επαναλάβουμε τη διαδικασία. Αν δε «σπάσει» νωρίς αυτός ο κύκλος, τότε η πλήρης εξάντληση είναι δεδομένη, εμποδίζοντας μας να ολοκληρώσουμε ακόμη και τις πιο απλές δουλειές. Είναι απαραίτητο να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια και να θέσουμε όρια, όχι μόνο προς τους άλλους αλλά και προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Το να κατανοήσουμε ότι «το καλό είναι αρκετό» και ότι η τελειότητα δεν είναι πάντα εφικτή ή απαραίτητη είναι το πρώτο βήμα προς την απελευθέρωση από την χρόνια πίεση που βιώνουμε. 

Πώς να ρυθμίσετε το μυαλό σας ανάλογα με το τι βιώνετε;

Αν είναι burnout

Η εξάντληση δεν είναι σημάδι αδυναμίας ή αποτυχίας: είναι ένα σημάδι ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Για αρχή, είναι βασικό να τραβήξετε μια διαχωριστική γραμμή μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Αποφύγετε την υπερδέσμευση και μάθετε να λέτε όχι όπου είναι απαραίτητο. Επίσης είναι σημαντικό να δίνετε προτεραιότητα στη φροντίδα του εαυτού σας. Ακόμη και μικρά διαλείμματα μέσα στην ημέρα μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Πάντα να θυμάστε ότι η αλλαγή δεν έρχεται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά μέσα από μικρά και σταθερά βήματα. 

Αν είναι τελειομανία

Όσον αφορά στην τελειομανία, το κλειδί είναι να αλλάξετε τον τρόπο που σκέφτεστε. Ξεκινήστε αναγνωρίζοντας ότι το «αρκετά καλό» είναι πραγματικά αρκετό. Όταν σκέφτεστε τους στόχους και τις προσπάθειές σας, δείτε τελικά αν αξίζει να βάζετε όλη σας την ενέργεια σε αυτούς. Μπορείτε να αποφασίσετε ότι θα είστε πιο ευτυχισμένοι αν ξοδέψετε την ενέργεια σας σε κάτι που όντως σας γεμίζει. Να θυμάστε ότι η ικανότητα σας να επιτύχετε συγκεκριμένα πράγματα ή στόχους δεν αντανακλά το ποιοι είστε και την αξία σας ως άνθρωπο. Οι αξίες σας είναι αυτές που σας κάνουν ιδιαίτερο και μοναδικό και είναι αυτές που σας καθορίζουν. Κανένας άλλος δεν μπορεί να αποφασίσει τι είναι σημαντικό για εσάς ή ποιος είστε ειλικρινά.