Πόσο συχνά ένας καλλιτέχνης καταφέρνει να συνδυάσει το θέατρο, την όπερα, την αρχιτεκτονική, τις εικαστικές τέχνες, τη μουσική βιομηχανία και την τεχνολογία σε ένα ενιαίο έργο; Σπάνια. Και γι' αυτό η περίπτωση της Es Devlin μοιάζει μοναδική. Όσοι έχουν βρεθεί έστω και μια φορά μπροστά σε σκηνικό που έχει σχεδιάσει η Βρετανίδα δημιουργός, είναι -με έναν μαγικό τρόπο- σαν να εντάσσονται στον πολυδιάστατο καλλιτεχνικό της κόσμο, όπου τα εντυπωσιακά οπτικά εφέ, η απερίγραπτη κίνηση και η ενέργεια γίνονται πρωταγωνιστές ισάξιοι με τους καλλιτέχνες που βρίσκονται on stage.
Ποια είναι όμως η Es Devlin και γιατί όλος ο κόσμος μιλά για την τεράστια επιτυχία που γνωρίζει;
Η Esmeralda Devlin -όπως είναι το πλήρες όνομά της- γεννήθηκε το 1971 στο Kingston upon Thames της Αγγλίας. Από μικρή έδειξε κλίση στη ζωγραφική και την αφήγηση, όμως αυτό που την ξεχώριζε ήταν η εμμονή της με τους χώρους και τις δυνατότητές της: πώς ένας τοίχος μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία, πώς ένα δωμάτιο μπορεί να μετατραπεί σε όνειρο. Αυτή η περιέργεια την οδήγησε σε σπουδές θεάτρου και σκηνογραφίας, αλλά σύντομα ξεπέρασε τα όρια των παραδοσιακών σκηνικών.
Από το Λονδίνο... σε όλο τον κόσμο
Στις αρχές της καριέρας της βρέθηκε στο Λονδίνο, δουλεύοντας για το National Theatre και το Royal Opera House. Εκεί διαμόρφωσε το ύφος της: σκηνικά που παρεμβαίνουν δυναμικά σε παραστάσεις, που γίνονται «ένα» με το έργο. Δεν άργησε να ξεχωρίσει και να τραβήξει την προσοχή πέρα από τον χώρο του θεάτρου. Με πτυχίο Αγγλικής Φιλολογίας από το Μπρίστολ, ξεκίνησε νωρίς τον σχεδιασμό. Η πρώτη της επαφή με τα έργα του Lucio Fontana στην Tate Gallery την ενέπνευσε βαθιά, ενώ κάθε πρωί αφιερώνει λίγα λεπτά παρατηρώντας το φως που μπαίνει στο δωμάτιό της πριν ξεκινήσει τη μέρα.
Στα μέσα των 2000s άρχισαν οι πρώτες μεγάλες συνεργασίες με την pop βιομηχανία. Η Devlin μπήκε κατευθείαν στα βαθιά: σχεδίασε σκηνικά για την Kylie Minogue, τον Kanye West, την Beyoncé. Και από εκεί το όνομά της έγινε συνώνυμο με το «συναυλιακό θαύμα». Η Adele στο περίφημο στάδιο της Wembley βρέθηκε να τραγουδά μπροστά σε μια κινούμενη γιγαντιαία κατασκευή που άλλαζε μορφή σαν να ήταν ζωντανή. Οι U2 εμπιστεύτηκαν στην Devlin τη σκηνογραφία των τελευταίων τους περιοδειών, επιτρέποντάς της να μετατρέψει τα γήπεδα σε κινηματογραφικά σκηνικά μιας «ανοιχτής αφήγησης». Ο The Weeknd και οι Muse αξιοποίησαν τις τεράστιες «μηχανές» που επινοεί, για να δώσουν στις συναυλίες τους μια διάσταση πέρα από τα συνηθισμένα.
Δεν είναι όμως μόνο η μουσική σκηνή μέσα από την οποία αναδείχθηκε η δουλειά της. Η Devlin σχεδιάζει με την ίδια δεξιοτεχνία τελετές, εγκαταστάσεις, ολόκληρα «περιβάλλοντα». Στην Expo 2020 στο Ντουμπάι, υπέγραψε το Βρετανικό Περίπτερο, ένα έργο που έμοιαζε με ανοιχτό βιβλίο, γεμάτο λέξεις και φράσεις που δημιουργούσαν ένα συλλογικό ποίημα. Το ίδιο κάνει και με τα πιο προσωπικά της projects. Στο PoemPortraits, ζήτησε από το κοινό να μοιραστεί μια λέξη - αυτές οι λέξεις τροφοδοτούσαν έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης που γεννούσε ποιήματα, τα οποία προβάλλονταν πάνω σε πρόσωπα ανθρώπων. Έργο συλλογικό, πολιτικό και ταυτόχρονα εξαιρετικά ιδιαίτερο. Σε άλλη εγκατάσταση, το "Congregation", παρουσίασε πορτρέτα προσφύγων, δίνοντας φωνή και ορατότητα σε εκείνους που συνήθως μένουν αθέατοι.
Η παρουσία της στους μεγαλύτερους χώρους τέχνης
Δεν είναι τυχαίο ότι οι χώροι της σύγχρονης τέχνης την αγκάλιασαν. Το 2023 το Cooper Hewitt Smithsonian Design Museum της Νέας Υόρκης παρουσίασε την πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση της: An Atlas of Es Devlin. Εκεί, το κοινό είχε την ευκαιρία να δει όχι μόνο τα τελικά της έργα, αλλά και τα προσχέδια, τις μακέτες, τα σημειωματάρια που αποκαλύπτουν το δημιουργικό της εργαστήρι. Ήταν μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσει κανείς ότι πίσω από τις γιγαντιαίες κατασκευές υπάρχει πάντα μια λεπτοδουλεμένη, χειροποίητη διαδικασία.
Η Devlin έχει τιμηθεί με βραβεία Olivier και Tony, ενώ το βρετανικό κράτος της απένειμε το OBE (2015) και το CBE (2022) για την προσφορά της στις τέχνες. Όμως για εκείνη, οι διακρίσεις είναι απλώς «στάσεις» σε μια διαδρομή που συνεχώς εξελίσσεται. Το ενδιαφέρον της στραμμένο πια στην τεχνολογία, την ποίηση και τα κοινωνικά ζητήματα δείχνει ότι δεν σκοπεύει να σταματήσει να δοκιμάζει νέα εργαλεία, νέα μέσα, νέες φωνές.
Fun fact: Στην Ελλάδα είδαμε τη δουλειά της το 2009 στο I puritani, μια συμπαραγωγή με την Ολλανδική Όπερα και το Μεγάλο Θέατρο της Γενεύης, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Τι κάνει την Es Devlin τόσο ξεχωριστή, λοιπόν; Ίσως το γεγονός ότι αρνείται να δει τον χώρο ως ουδέτερο πλαίσιο. Για εκείνη, κάθε χώρος έχει κάτι να δηλώσει, κάθε επιφάνεια μπορεί να μιλήσει, κάθε φως μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία. Είτε είναι ένα γήπεδο γεμάτο με δεκάδες χιλιάδες θεατές, είτε ένα μικρό μουσείο, είτε μια πλατεία που μεταμορφώνεται σε δημόσια εγκατάσταση, η Devlin ξέρει να μετατρέπει το κοινό σε συμμέτοχο, και όχι μόνο ένα απλό παρατηρητή.
Στην εποχή που οι ολιστικές εμπειρίες έχουν γίνει το νέο «νόμισμα» της πολιτιστικής βιομηχανίας, η Es Devlin είναι ίσως η πιο σπουδαία στο είδος της. Κάθε της έργο είναι μια πρόσκληση να ξανασκεφτούμε το πώς αντιλαμβανόμαστε έναν χώρο, προσφέροντας κάτι τόσο ξεχωριστό που δεν ξεχνιέται εύκολα.
Κεντρική φωτογραφία: Medium
